„Starość nie radość, młodość nie wieczność” jak mówi znane powszechnie przysłowie. I jest w tym sporo prawdy, choć jesień życia też potrafi być wyjątkowym okresem. Na przestrzeni ostatnich lat złamaniu uległy stereotypy ukazujące straszą panią w bujanym fotelu robiącą na drutach czy staruszków łowiących ryby. Nie ma w tych rozrywkach niczego złego, każda pasja poszerza horyzonty i stymuluje intelekt, ale nie są to już jedyne opcje dla seniorów. Dziś nikogo nie zdziwi widok pani po sześćdziesiątce na aerobiku w neonowym kostiumie czy też młodzieżowo noszącego się starszego pana, który morsuje, podróżuje po całym świecie i uprawia jogging. Wydaje się, że aktualnie jedynym ograniczeniem dla osób starszych jest kondycja zdrowia. No właśnie…

Starość i starzenie się są nieuniknionymi następstwami wejścia w etap gerontologiczny. Fakty są takie, że jest to nieuchronna dla nas wszystkich ostatnia faza życia kończąca się śmiercią. Badacze mają różne zdania co do wejścia w etap gerontologiczny, jedni uważają, że w starość wchodzi się w wieku 55 lat, inni natomiast twierdzą, że wiek starczy zaczyna się od lat 70.

Okres wieku starczego bardzo często kojarzy się negatywnie w związku z zachodzącymi w organizmie zmianami. Obniżenie jakości procesów poznawczych, zmiany w zakresie narządów zmysłów i obniżenie fizyczności człowieka. Pogarsza się pamięć, myślenie logiczne, koncentracja i podzielność uwagi. Zmniejszona jest koordynacja wzrokowo – ruchowa, a codzienne czynności stają się trudniejsze. Z biologicznego punktu widzenia jest to swoista degradacja stanu fizycznego ciała i organizmu.

Zaburzeniami psychicznymi dotyczącymi osób w podeszłym wieku zajmuje się psychogeriatria, współistniejąca w Polsce z psychologią kliniczną
i psychiatrią. Została jednak wyodrębniona, ponieważ często osoby starsze czują niepokój i lęk związany z wizytą u specjalisty z zakresu zaburzeń psychicznych, a dodatkowo przebieg choroby może być u nich inny, niż u osób młodszych.

Starzenie się patologiczne

Starzenie się patologiczne odzwierciedla proces szybkiego obniżania się funkcji psychicznych i fizycznych, czego skutkiem jest zniedołężnienie, utrata zdolności samodzielnego funkcjonowania osób starszych oraz ujawniane przez nich potrzeby wsparcia. Najczęstsze schorzenia fizyczne i psychiczne osób
w podeszłym wieku (ograniczenie sprawności ruchowej, zespoły otępienne, zespoły depresyjne, choroby zwyrodnieniowe), które powodują zaburzenia funkcjonowania, mają wiele przyczyn, są przewlekle i trudne do leczenia.

Zespoły otępienne

Próba definiowania zespołu otępiennego nastręcza trudności, ponieważ nie jest on jednostką chorobową, ale zespołem objawów, które pojawiają się
w przebiegu choroby organicznej mózgu:

Demencja – określa się ją poprzez przedstawienie występowania zaburzeń funkcji poznawczych głównie w zakresie zapamiętywania nowych informacji; zdolności mylenia i zapamiętywania są a tyle ograniczone, że uniemożliwiają prawidłowe funkcjonowanie. Niestety demencja jest nieuleczalna, jej leczenie sprowadza się jedynie do łagodzenia objawów.

Alzheimer – najczęstsza postać otępienia, czynnikami ryzyka zachorowania oprócz oczywiście wieku są urazy głowy, cukrzyca, geny; występują tu zaburzenia pamięci, mowy, niezdolność czytania, zanik podstawowych codziennych umiejętności.

Parkinson – to zwyrodnieniowe schorzenie mózgu, które objawia się zanikiem komórek nerwowych istoty czarnej znajdującej się w śródmózgowiu pnia mózgu.

Ale nie wszystko stracone…

Dolegliwości i chorób w wieku starszym jest bardzo wiele, jednak pocieszającym jest fakt, że istnieją formy wsparcia i terapii dla osób 60+ z deficytami poznawczymi. Możliwości jest całkiem sporo, należy jedynie wybrać tą dopasowaną do kondycji psychicznej i fizycznej seniora oraz do jego ogólnego stanu zdrowia.

• Terapie zajęciowe podzielone na konkretne rodzaje działania, pobudzające intelekt i możliwości psychiczne (gry i rekreacja, profilaktyka czynności dnia codziennego, rękodzieło, praca i czynności produktywne),
• Ćwiczenia typowo intelektualne (liczenie w pamięci, rozwiązywanie krzyżówek, zapamiętywanie niewielkich porcji tekstu np. listy zakupów, przełamywanie rutyny przez chociażby wracanie do domu co dzień inną trasą, otwartość na nowinki techniczne),
• Korzystanie z oferty kulturalnej poprawiające ogólną jakość życia, zapobiegające osamotnieniu i izolacji społecznej (dobra literatura, teatr, kino, wycieczki);

O czym powinni pamiętać młodzi?

Młodzi ludzie nie myślą na co dzień o tym, że starość jest nieunikniona, żyją tak jakby nigdy ich to nie czekało i nie ma w tym nic złego, nie można martwić się i myśleć co będzie za kilkanaście czy dziesiąty lat. Jednak bardzo ważne jest to jak traktujemy starszych i jak oni dzięki nam się czują, często nie myślimy o tym, osoby w podeszłym wieku często mówią, że czują się jak nikomu niepotrzebny mebel przestawiany z kąta w kąt. Co możemy zrobić ?

• Dla osoby starszej, która słabo radzi sobie z codziennymi czynnościami bardzo ważna jest potrzeba uznania. Ktoś kto przeżył wiele dekad posiada życiową mądrość, doświadczenie, chociażby z tego tytułu należy się mu szacunek i podejście do niego z godnością. Zapytanie o radę, czy wyraz uznania dla życiowych dokonań może bardzo podnieść samoocenę seniora i sprawić, ze będzie czuł się znacznie lepiej;
• Często rodzic będący już na emeryturze staje się darmową niańką i zastępczą instytucją przedszkola dla naszych dzieci. Oczywiście pomoc babci
  i dziadka jest nieoceniona, pewnie chętnie udzielają się w tym zakresie i czują się dzięki temu przydatni, ale nie zapominajmy, że opieka nad wnukiem to akt ich miłości do niego i dobrej woli, nie obowiązek wynikający z tego, że i tak nie mają nic lepszego do roboty. Okażmy im za to wdzięczność i zrozumienie kiedy nie czują się na siłach by pomóc lub po prostu mają inne plany;
• Bądźmy przewodnikami w nowych, szybkich, zwariowanych czasach dla naszych starszych bliskich osób, pomóżmy opanować kłopot z telewizorem, nauczmy ich obsługi smartfona zawieźmy do fryzjera, odwiedzajmy jak najczęściej, by czuli, że nie są sami i mają w nas wsparcie nie tylko od święta. Po prostu bądźmy i rozmawiajmy jak najczęściej.

Aktywne życie receptą na zachowanie młodego stanu ducha i ciała

Oprócz typowego treningu funkcji poznawczych ważne jest po prostu prowadzenie aktywnego stylu życia, oczywiście na tyle na ile pozwala zdrowie osoby w podeszłym wieku. Jesień życia naprawdę może być wspaniałym czasem, jeśli zostanie odpowiednio poprowadzona. W dojrzałym okresie, kiedy dzieci odeszły z domu, pracę zastąpiła emerytura i zniknął pośpiech dnia codziennego, można skupić się na pasjach, celach i marzeniach, na które kiedyś nie było czasu. Osoby starsze nie powinny zapominać o sobie i o swoich potrzebach, starość może być nagrodą i czasem na skupienie się na sobie i swoich pragnieniach, dbaniem o swój dobrostan i dobre życie.

Możliwości jest wiele, po typowe takie jak zapisanie się do klubu seniora, w którym organizowane są spotkania towarzyskie i wyjazdy po korzystnych cenach, wypady do sanatorium, korzystanie ze SPA, zapisanie się na Uniwersytet Trzeciego Wieku, poświęcenie się wolontariatowi czy zwykłe pielęgnowanie relacji towarzyskich.

Ważne, by pozostać aktywnym, nie dać zepchnąć się na boczny tor i żyć pełnią życia tak mądrze i z całych sił jak nigdy wcześniej.