Miesiąc kwiecień jest uznawany za miesiąc autyzmu, choć dokładna data Światowego Dnia Świadomości Autyzmu przypada na 2 kwietnia.

Uogólniając autyzm jest zaburzeniem neurorozwojowym, którego głównym symptomem jest wycofanie, czyli unikanie wchodzenia w interakcje ze światem zewnętrznym. Pomimo dość obszernej wiedzy na temat choroby, jak dotąd jej przyczyna nie pozostała odkryta.

Choroba rozwija się od wczesnego dzieciństwa i upośledza rozwój powodując problemy z komunikacją. Objawy ujawniają się we wczesnym dzieciństwie (najczęściej przed 3. rokiem życia). Niezwykle istotna jest wczesna i trafna diagnoza, by rozpocząć leczenie i usprawnić funkcjonowanie dziecka w społeczeństwie, choć autyzm z definicji jest choroba nieuleczalną.

W obrębie zaburzeń ze spektrum autyzmu poszczególne zaburzenia występują w postaci zróżnicowanych objawów, jednak każdy z nich skutkuje przede wszystkim upośledzeniem komunikacji i interakcji z otoczeniem.

Dzieci cierpiące na zaburzenia autystyczne mają problemy w trzech sferach:

• Zachowania
• Mowy
• Interakcji społecznych

Choroba cztery razy częściej jest diagnozowana u chłopców, a częstość jej występowania szacuje się na 5 przypadków na 1000.

Część badaczy uznaje zespół Aspergera za jeden ze spektrów autyzmu (jego objawy są mniej nasilone i widoczne, szczególnie zaburzenia mowy nie są aż tak zauważalne), natomiast niektórzy specjaliści całkowicie od autyzmu go oddzielają.

Mimo, że większość dzieci autystycznych przejawia zaburzenia w tych samych sferach rozwojowych, każdy malec z autyzmem może wypracować sobie własny, określony sposób zachowywania. Często bywa tak, że dziecko wykazuje cechy autystyczne już we wczesnym dzieciństwie, ale zdarza się, że rozwój przebiega zupełnie prawidłowo przez pierwsze miesiące lub lata, po czym następuje regres w komunikowaniu się i interakcjach ze środowiskiem.

Różnice między dziećmi autystycznymi mogą być, znaczne, jednak wspólną osią dla wszystkich przypadków jest wolne przyswajanie informacji i umiejętności.

Znane są przypadki „autystycznych geniuszy” czyli osób wybitnie utalentowanych lub o ponadprzeciętnej inteligencji, jednak w rzeczywistości takie osoby to zdecydowana mniejszość, zwykle inteligencja jest normalna lub wysoka, choć tempo przyswajania konkretnej wiedzy i zapamiętywanie przychodzi osobom autystycznym szybciej.

Zachowanie i zainteresowania

-ciągłe poruszanie się, niespokojne zachowania,
-zachowania stereotypowe, rutynowe, powtarzalne, sztywny wzorzec zachowań,
-irytacja, gdy porządek wykonywania danej czynności zostaje zaburzony,
-powtarzalne ruchy (tj. kołysanie, cmokanie, klaskanie),
-małe zainteresowanie ludźmi,
-zabawa przedmiotami niezgodna z ich przeznaczeniem lub skupianie uwagi tylko na ich jednej części (zabawa samym kołem od samochodu, guzikiem od pluszowego misia),
-preferowanie samotnej zabawy, schematyzm w zabawie,
-nadwrażliwość lub niewrażliwość na niektóre bodźce (dźwięki, kolory, dotyk);

Umiejętności społeczne

-brak reakcji na to co się mówi,
-nie reaguje na swoje imię,
-obojętność na uczucia innych,
-brak kontaktu lub niewielki kontakt wzrokowy,
-wycofanie do „swojego świata”,
-uporczywe wpatrywanie się w jeden punkt, osobę,
-brak patrzenie na przedmioty, na które patrzy lub wskazuje rodzic,
-brak gestów np. „pa, pa” na pożegnanie w wieku 14 miesięcy,
-utrata kontroli nad zachowaniem w różnych kontaktach społecznych;

Język:

-opóźnienie mowy,
-brak gaworzenia do 12. miesiąca życia,
-utrata wcześniej nabytych umiejętności (szczególnie mowy),
-zbyt wysoki lub niski ton głosu,
-specyficzna rytmika mowy (np. przypominająca marsz, śpiew),
-brak umiejętności rozpoczęcia i utrzymania rozmowy,
-uporczywe powtarzanie wyrazów nie znając dokładnego ich znaczenia;

Rozpoznanie autyzmu nie jest proste, diagnoza wymaga wielu wizyt u lekarzy, psychologów i pedagogów, cały proces diagnostyczny wymaga wysiłku od rodziców.

W Poradni Rubinowej diagnoza autyzmu jest przeprowadzana na podstawie testu ADOS-2, przez wykwalifikowanego psychologa. Zachęcamy do zapoznania się z ofertą.

Każde dziecko rozwija się we własnym tempie , nie zawsze spełniając książkowe wytyczne co do czasu zdobywania poszczególnych umiejętności i kompetencji, ale dzieci autystyczne w okolicy osiemnastego miesiąca życia wykazują różne oznaki rozwojowych zahamowań. Niepokoić powinno:

-brak gaworzenia i gestykulacji wieku 12 miesięcy,
-niewypowiadanie dwu wyrazowych zdań w wieku dwóch lat,
-regres w mowie,
-pogorszenie relacji z innymi na każdym etapie rozwojowym (niezależnie od wieku);

Choć autyzm jest schorzeniem występującym powszechnie na całym świecie, znane są niektóre czynniki ryzyka zwiększające jego wystąpienie, na przykład:

• Płeć (chłopcy chorują 4 razy częściej),
• Wiek rodziców (badania wykazują, że im ojciec jest starszy tym ryzyko wystąpienia większe),
• Wystąpienie autyzmu w rodzinie,
• Współwystępowanie innych chorób (tj. zespół Tourett’a, zespół Retta, padaczka, stwardnienie guzowate);

Dignostyka

Proces stawiania diagnozy autyzmu jest kompleksowy, polega przede wszystkim na obserwacji dziecka w różnych okolicznościach:

• Podczas spontanicznej , samotnej zabawy,
• W trakcie wykonywania różnych czynności z rodzicami,
• W chwilach zabawy z innymi dziećmi i w innych sytuacjach społecznych

Leczenie

Można znacząco poprawić funkcjonowanie dziecka autystycznego. W zależności od objawów, specjaliści opracują indywidualny i adekwatny do danego przypadku plan terapeutyczny. Leczenie może obejmować:

• Terapię behawioralną i poprawę komunikacji poprzez rozwinięcie i poprawę interakcji społecznych i języka oraz wpływanie na zmianę sztywnych zachowań charakterystycznych dla autyzmu,
• Intensywną, odpowiednio prowadzoną edukację,
• Farmakoterapię (stosowanie np. leków przeciwlękowych czy przeciwpsychotycznych i przeciwpadaczkowych),
• Arteterapia (przydatna jako środek do integracji sensorycznej dziecka autystycznego),
• Udział w Warsztatach Terapii Zajęciowych;

Wychowywanie dziecka z zaburzeniami autystycznymi to wyzwanie, wyczerpujące zarówno psychicznie jak i fizycznie. By mieć zasób sił, które są podstawą do prawidłowej opieki i zapewnienia ciągłości leczenia, rodzice dziecka autystycznego muszą zadbać o siebie i swój dobrostan. Należy zapewnić sobie jako rodzic :

• Czas tylko dla siebie na relaks, przyjemności oraz osobny czas dla pozostałych członków rodziny (np. rodzeństwa chorego dziecka),
• Więcej osób zaangażowanych do pomocy nad opieką, leczeniem,
• Pozyskanie znajomości wśród innych rodziców dzieci cierpiących na zaburzenia ze spektrum autyzmu, wzajemne spostrzeżenia i wymiana doświadczeń to nieoceniona pomoc i wsparcie a także zniesienie poczucia osamotnienia
• Stałą edukację na temat choroby, pozyskiwanie nowej literatury, wyszukiwanie nowych metod terapeutycznych;

Źródła :

Raport CBOS Fundacji JiM.
„Człowiek w spektrum autyzmu. Podręcznik pedagogiki empatycznej”, J. Ławicka, Opole 2019